İlkokul sıralarında başlayan sınav maratonumuz, seviye atlayarak devam eder. İyi bir lisenin ardından hedef iyi bir üniversitedir. Hayatımız boyunca yaşadığımız, sınandığımız sınav silsilesinin tek bir ortak amacı vardır; kariyer alanında iyi bir yere gelmek ve dolayısı ile daha refah bir hayat yaşamak. Kariyer yolculuğu kimi zaman henüz lise yıllarında belliyken, kimi zaman üniversitede şekillenir. Bazen büyük bir hevesle girdiğimiz üniversite bölümünün bizim için uygun olmadığına karar verir ve kariyer hikâyemizi baştan çizeriz. Bazen de tam tersi durumlar olur; okurken bu bölümün ve kariyer çizgisinin bize göre olduğuna emin oluruz ve basamakları bu yolda hızlıca çıkarız. Bugün, yukarıda bahsettiğimiz sınavlardan biriyle eriştiğimiz bir eğitimden söz edeceğiz size; master. Master ile yüksek lisans arasındaki fark her zaman merak edilir. Ancak master demek, yüksek lisans demektir zaten. Bu nedenle ikisinin arasında bir fark yoktur. Öncelikle master kelimesi ne demek kısaca değinelim ve ardından çeşitleri ile yazımıza devam edelim.
Master ne demek, kısaca…
Master nedir kısaca değinelim. Master kelimesi, lisansüstü eğitimi temsil etmek için kullanılan bir kelimedir. İngilizce dil kökünden türer. Genellikle 2 yılda tamamlanan ve lisans eğitiminden sonra devam edilebilen bir eğitim programıdır. Lisans eğitiminin tamamlamadan master akademik programına geçiş yapılamaz. Master ne demek, master kısaca kelime anlamı nedir gibi pek çok soru arama motorunda yer alır. Master kelimesinin diğer anlamı yüksek lisanstır. Yanı sıra master kelimesinin okunuşu “mestır” şeklindedir. Yukarıda da sözünü ettiğimiz gibi master ile yüksek lisans birbirinden farklı akademik programlar değildir. Master programı, dört yıllık lisans eğitimini tamamlayan mezunlara verilen haktır. Elbette master yapabilmenin şartları vardır buna ilerleyen satırlarımızda değineceğiz. Her üniversitenin farklı master programları vardır. Yine her üniversite kendi kuralları çerçevesinde öğrenci kabulü yapar. Master yapmak isteyen öğrencilerden genellikle ALES ve YDS dil puanı istenir. Master programının ardından kişi bir unvan kazanır. Master programından mezun olan kişilere PhD ünvanı verilir. Özetle master nedir sorusunun yanıtını şu şekilde vermek mümkündür; lisans bittikten sonra devam edilen ve tez kabulunun ardından tamamlanan akademik programa mastar denir. Yüksek lisans, master kelimesinin diğer anlamıdır. İngilizcede “usta” anlamına gelen master kelimesi ülkemizde de kullanılan bir kelimedir. Yukarıda da sözünü ettiğimiz gibi master yani yüksek lisans iki şekilde yapılır şimdi gelin bunları inceleyelim.
Yüksek lisans (master) çeşitleri nelerdir?
Yüksek lisans iki farklı şekilde yapılabilir. Öncelikle kural aynıdır; 4 yıllık lisans programını tamamlamak. Master çeşitlerine geçmeden önce yüksek lisans şartlarından kısaca bahsedelim. Yüksek lisans öğrenimini görebilmek için öncelikle belirli bir not ortalaması gerekir. Bu konuda sabit bir puan yoktur, her üniversitenin master programı kabulü için kendi çerçevesinde çizdiği kurallar vardır. Yurtdışında master yapmak için not ortalamasının en az 2,2 ve üzeri olması gerektiği bilinir. Yurtdışındaki master programları da oldukça revaçtadır. Özellikle İngiltere başı çeker diyebiliriz. Master öğrenimi için illa mezun olduğunu üniversitede kalma zorunluluğunuz yoktur. Kendi okulunuz dışında başka üniversitelerin de master programlarına katılma hakkınız vardır. Yüksel lisans programlarına kabul edilmek için Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitim Giriş Sınavı olan ALES sınavını geçmek gerekir. ALES puanının yanı sıra gerekirse lisans not ortalaması ve mülakat sonucu da değerlendirilmeye alınabilir. Güzel Sanatlar Fakültesi ya da konservatuar için ALES koşulu aranmaz. Yüksek lisans başvurusu tamamlandıktan sonra başvurular listelenir ve açılan kontenjan dahilinde baraj puanı geçenler hak kazanır. Master programı şartları nelerdir sorusunun yanıtını verdikten sonra şimdi yüksek lisans çeşitlerine geçelim. Yüksek lisans; tezli yüksek lisans ve tezsiz yüksek lisans olarak ikiye ayrılır.
- Tezsiz yüksek lisans nedir?
Tezsiz yüksek lisans ile tezli yüksek lisans arasındaki fark, soruda gizlidir; birinde tez hazırlanır diğerinde hazırlanmaz. Tezsiz yüksek lisans programındaki amaç öğrenciye mesleki konularda bilgi kazandırmak ve mevcut bilgiyi pratikte pekiştirmektir. Tezsiz yüksek lisans programı bilimsel araştırmalar yapmayı gerektirmez. Tezsiz öğrenimde daha çok mesleki dersler ön plana çıkar ve pratikte işe yarayacak bilgiler üzerine yoğunlaşılır. Alınan bu bilgilerin gerçek hayatta nasıl uygulanacağına yönelinir. Tezsiz yüksek lisans programında makale yerine proje bitirme yer alır; öğrenci hangi projeyi almışsa aynı yarıyıl döneminde sunmak durumundadır. Yanı sıra yarıyıl bitiminde bir de rapor hazırlamalıdır. Tezsiz yüksek lisans toplamda 2 ya da 3 dönemde tamamlanır.
- Tezli yüksek lisans nedir?
Yüksek lisans çeşitlerinden bir diğeri tezli yüksek lisanstır. Adı üzerinde bir tez sunumu ile gerçekleşir. Tezli eğitim programını tercih eden öğrencilerden bilimsel birtakım araştırmalar istenir. Buradaki amaç, öğrencinin bilgiye erişme ver değerlendirme yeteneğini kazanmasıdır. Tezsiz yüksek lisansın aksine bu noktada bazı araştırmalar istenir. Tezli yüksek lisans programının süresi bilimsel araştırmada geçen süre hariç toplam 4 yıldır. Eğer ihtiyaç duyulursa dönem uzatma yapılabilir. Lisans Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği’ne göre en fazla 2 dönem daha uzatılma hakkı vardır. Tez dönemi boyunca teziniz hakkında çalışmalarınızı gerçekleştirebilirsiniz ve bu süre sonunda çalışmalarınızı jüriye sunarsınız. Jüri onayının ardından mezun olursunuz. Tezsiz yüksek lisans programında sadece ders döneminin sonunda dönem projesinin jüriye sunulduğu bilgisini de satır aralarımıza iliştirelim.
ALES sınavı nedir?
Yazımızın başında yüksek lisans programına kabul edilmek için ALES sınavından başarıyla geçilmesi gerektiğinden bahsetmiştik. Şimdi gelin ALES nedir kısaca göz atalım. ALES ilkbahar döneminde 1, sonbahar döneminde 2 olmak üzere yılda 3 kez gerçekleşen bir sınavdır. Lisansüstü eğitime girişte, öğretim görevlisi, okutman, araştırma görevlisi, uzman gibi kadro seçimlerinde, yurt dışında lisansüstü programa başvurularda istenen bir sınavdır. ALES açılımı; Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitim Giriş Sınavı’dır. ALES sınavında sözel ve sayısal bölümlerden oluşan bir test yapılır. Sınav Türkçedir. Adaylar toplamda en az 100 soru yanıtlar. ALES puanının en az 55 puan olması beklenir. Ancak ALES’ten 55 puan alındığında istenilen her üniversiteye giriş olamayabiliyor çünkü yazımızın başında da söylediğimiz gibi her üniversitenin istediği puan farklı olabiliyor. Kimi üniversite 55 puanı yeterli görürken, kimi üniversite 70 puan isteyebilir. Bu puanları, alt taban puanları olarak değerlendirmek daha doğru olacaktır. ALES puanı ne kadar yüksek olursa, kontenjana girme olasılığı da bir o kadar artacaktır. Güzel Sanatlar Fakültesi ve konservatuarlarda yapılmak istenen yüksek lisans programlarında ALES puanı aranmaz, bunun da bilgisini not düşmüş olalım.
